Ürün ağacı üretim planlamanın en temel girdilerinden biri olmasının yanında en alt seviyedeki hammaddeden başlayarak en üst seviyedeki bitmiş ürüne kadar üretim sürecini gösteren ağaç seklinde bir şemadır. Bill Of Materials (BOM) olarak bilinse de İngilizcedeki karşılığı Product Tree’dir.

Ürün ağaçlarına bakarak bir ürünün üretimi esnasında kullanılacak olan malzemelerin miktarlarını ve tedarik sürelerini görebilirsiniz.

Ürün ağacını yukarıdan aşağı bir ağaç yapısı görünümündedir. Bu görünümde malzemelerin rotalarını, birbirleri ile olan dikey ve yatay bağımlılık ilişkilerini net bir şekilde görebilirsiniz.

Ancak ürün ağacını asıl ”Kara Kutu” yapan şey 90 derece döndürdüğümüzde ortaya çıkar. Zaman ekseninde 90 derece döndürülmüş bir ürün ağacı şemasından bir çok bilgiye ulaşmak mümkündür.

Malzeme ihtiyaç planlama (MRP) ürün ağacını bu zaman ekseninde patlatarak ihtiyaç önerilerini verir. MRP ürün ağacını adeta 90 derece döndürerek hangi malzemenin ne zaman satın alınacağını ve ne zaman üretileceğini bize söyler. En geç başlama ve En geç bitirme zamanı MRP tarafından belirlenir. Stok’un elde bulundurma maliyeti minimize edilmeye çalışılır.

Yüzlerce ürün ve belki binlerce alt parça ve hammadde için bunu çalıştırmak bizi üretimde gereksiz israflardan korumayı amaçlar. Manuel açılan üretim ve satın alma siparişlerinin bu hesaptan yoksun olduğunu kabul etmek zorundayız.

KARA KUTU BOM’DA NE VAR?

• MALZEME İHTİYAÇ PLANLAMA
• Ne Üretilecek? Ne zaman Üretilecek?
• Ürün Rotaları
• Parçalar arasındaki dikey ve yatay bağımlılık İlişkisi
• Üretim süreleri ve miktarları

Ürün ağacında Malzeme ihtiyaç Planlaması için gerekli olan bilgilerin olması hiçbirimizi şaşırtmamıştır herhalde. Biliyoruz ki MRP’nin en temel girdilerinden birisi zaten ürün ağacı.

Devam edelim . Bakalım, BOM’da görüp görmediğimiz başka neler var?

• LEAD TİME, PLANLAMA UFKU VE ZAMAN ÇİTLERİ

İşletmelerde Planlamacıların en büyük problemlerinden birisi de planlama ufku’dur. Seçilecek Planlama ufku çok kritiktir ve çoğu planlamacının kafası bu konuda karışıktır. Planlamayı seçeceğiniz döneme göre onlarca, yüzlerce ve hatta binlerce üretim ve satın alma siparişini planlamak zorunda kalabilirsiniz.

Yukarıdaki ürün için Planlama ufkunun 8 dönem olması yeterlidir. Kırmızı çizgi ile vurgulanan rota ürünün üretilmesi için gerekli ilk malzemenin temininden başlayarak bitmiş ürüne ulaşmak için gereken sürenin yani Lead Time’ın 8 dönem olduğunu göstermektedir. Kısacası bu ürünün teorik olarak LEAD TIME’ı 8 dönemdir. Elbette ki imalat ortamında bu teorik Lead Time’ıngerçekleşmesini beklemiyoruz. Bunun için gerekli güvenlik zamanlarının eklenmesi gerekecektir.

O halde bir planlamacı bilmelidir ki ürünün Lead Tıme’ı planlama ufkunuz ile doğrudan ilgilidir. Lead Time 3 gün olan bir üretim ortamı için 15 veya 30 günlük ufukta planlama yapmaya çalışmak işleri Arap saçına çevirmektir. Problemi durduk yere kendi kendimize büyütmüş oluruz. Yalın üretimde hiç istemediğimiz o 8 israftan biri olan ”Fazla İşlem” yapma hatasına düşmüş oluruz.

Bir planlamacının bilmesi gereken bir başka başlık ise, Zaman Çiti‘dir. Zaman Çitlerini 3 Temel başlıkta toplamak mümkündür.

1. Serbest Dönem P (Planned Order)
2. Yarı Serbest Dönem C (Firm Planned Order)
3. Sabit Dönem R (Released)

Yukarıdaki dönemler DinamoERPkullanıcıları için tanıdık gelecektir. Yukarıdaki ürün ağacı için 8 dönem Sabit Dönem olarak kabul edilmelidir. 8 dönemin dışında kalan alanlar yarı serbest veya serbest dönem olarak kabul edilebilir.

• DARBOĞAZ, NAKİT AKIŞ

Yukarıdaki ürün ağacı şemasına dikkatle bakarsanız ürünün rotalarını ve ve bu rota boyunca Cycle Time‘larını görebilirsiniz.

Goldratt Darboğazı Şişman Çocuk Herbieörneği ile açıklar. Yukarıdaki ürün ağacı şemasında şişmanlığı zaman ekseninde yatay olarak uzamak kabul ederseniz darboğazlar gözünüze çarpacaktır.

Nakit Akış meselesine gelince yaklaşım çok basit. Lead Time süreniz Nakit akışınızı doğrudan belirleyen bir ölçüdür. Ürünü üretmek için ilk hammaddenin alınması veya işlenmesinden başlayarak kasadan çıkışlar başlar ve ürün teslim edildiğinde kasaya giriş gerçekleşir. Bu yüzden Lead Time’ı kısaltacak bir planlama çalışması içerisinde olmalıyız.

Özetleyecek olursak; Ürün ağacı şemasına bakarak MİP, Darboğazlar, Lead Time, Planlama Ufku, Zaman Çitleri ve Nakit Akışı görmemiz mümkündür.

Bu yüzden ERP Projelerine başlarken İş akış şemasını doğru bir şekilde çıkarmak çok önemlidir. İş Akışı çalışması bir Master Data oluşturma çalışmasıdır. Master Data dediğimiz yapıda Ürün ağacı şeması en önemli kısımdır. Ürün ağaçlarının doğruluğu ve güncelliği olmazsa olmazdır.

Bakmak ve görmek farklı şeylerdir. Ürün ağacı şemalarına bakmak yetmez, görmek gerekir.

İyi Pazarlar…

NOT: Bu yazının yazılmasında 32 SOFT’dan Business Analyst Don LindseyDon Lindsey’ den yararlanılmıştır.

EĞİTİM VE DANIŞMANLIK İÇİN

0538 271 1397